Η πρώτη διάγνωση του τύπου 1 Διαβήτη
Αν διαγνώστηκες εσύ η κάποιος αγαπημένος σου με τύπου 1 Διαβήτη, αυτό πιθανόν να σου μοιάζει με το τέλος του κόσμου, το καταλαβαίνω. Αλλά δεν είναι…
Είναι το τέλος ενός τρόπου ζωής και το ξεκίνημα ενός άλλου. Ενός καινούργιου τρόπου ζωής, που από τη στιγμή που θα προσαρμοστείς σε αυτόν και μάθεις τι να κάνεις, μπορείς να ζήσεις την υπόλοιπη ζωή σου υγιής και ευτυχισμένος.
Για να σε βοηθήσω να ξεκινήσεις θα σου πω τα βασικά του τύπου 1 Διαβήτη…
Κατανοώντας τον τύπου 1 Διαβήτη
Το παρακάτω δεν είναι ένα ιατρικό κείμενο, αλλά περιλαμβάνει μερικούς επιστημονικούς όρους που είναι απαραίτητοι, για να καταλάβεις πώς λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα και έτσι να κατανοήσεις τι είναι ο Τύπου 1 διαβήτης
Κατ’ αρχάς, όλα τα κύτταρα — από το νευρικό κύτταρο του εγκεφάλου σου μέχρι τα κύτταρα των νυχιών του μεγάλου δακτύλου του ποδιού σου — δουλεύουν με ζάχαρη (γλυκόζη). Αυτό είναι το «καύσιμο» που καταναλώνουν τα κύτταρα για ενέργεια και έτσι μπορούν να εκτελούν τη λειτουργία για την οποία είναι φτιαγμένα.
Το πεπτικό μας σύστημα μετατρέπει ότι τρώμε και ότι πίνουμε σε ζάχαρη (γλυκόζη), και τη μοιράζει σε όλα τα σημεία του σώματος με τη βοήθεια της κυκλοφορίας του αίματος.
Αυτή η διαδικασία ρυθμίζεται από μια ορμόνη, την ινσουλίνη, η οποία παράγεται στο πάγκρεας.
Στον τύπου 1 Διαβήτη, το ανοσολογικό σύστημα επιτίθεται και καταστρέφει τα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Για αυτό το λόγο, και επειδή είναι απαραίτητη για τον οργανισμό μας η ινσουλίνη πρέπει να μπει με κάποιο τρόπο «τεχνητά» στο σώμα μας.
Αν η διάγνωση έγινε πρόσφατα, πιθανόν η αυτοάνοση καταστροφική διαδικασία να μην έχει ολοκληρωθεί. Σε αυτή τη φάση, η οποία για κάποιο περίεργο λόγο ονομάζεται «μήνας του μέλιτος», υπάρχει ακόμη μια μικρή παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας, κάτι που κάνει τα πράγματα να φαίνονται αισιόδοξα. Όμως σε διάστημα μερικών μηνών η παραγωγή ινσουλίνης σταματάει εντελώς πράγμα που είναι επικίνδυνο για τον οργανισμό.
Αυτό ακούγεται πολύ πιο τρομακτικό απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα και αυτό….
Γιατί τώρα έχεις στα χέρια σου τη λύση
Όπως η αναπνοή γίνεται αυτόματα, έτσι και η γλυκόζη μέσα στο σώμα μας διατηρείται αυτόματα στα σωστά επίπεδα, όταν το πάγκρεας παράγει τη σωστή ποσότητα Ινσουλίνης. Αλλά στην περίπτωση του Τύπου 1 Διαβήτη αυτή η αυτόματη λειτουργία έχει χαλάσει τελείως.
Κι όμως δεν είναι η «απόλυτη καταστροφή»
Φανταστείτε ότι έχετε ένα αυτοκίνητο στο οποίο μόλις έχει χαλάσει το «σύστημα ελέγχου ταχύτητας» (cruise control). Παρ’ όλα αυτά μπορείτε να το οδηγήσετε. Μόνο που χρειάζεται λίγο μεγαλύτερη προσπάθεια.
Χωρίς το «σύστημα ελέγχου ταχύτητας» χρειάζεται να προσέχετε το ταχύμετρο καθώς οδηγείτε στην εθνική οδό, για να βεβαιωθείτε ότι δεν πάτε είτε πολύ γρήγορα είτε πολύ αργά.
Ως άτομο με διαβήτη χρειάζεται να ελέγχεις το σάκχαρό σου για να δεις αν είσαι είτε πολύ ψηλά είτε πολύ χαμηλά. Το σάκχαρο το ελέγχουμε με τρύπημα του δακτύλου και χρήση ενός μετρητή σακχάρου (σακχαρόμετρο) ή πιο αποτελεσματικά στην περίπτωση του τύπου 1, με τη χρήση συσκευών νέας τεχνολογίας όπως τα συστήματα συνεχούς ή στιγμιαίας καταγραφής γλυκόζης.
Και για να παραμείνουμε στο παράδειγμα του αυτοκινήτου. Για να ελέγχεις την ταχύτητα της μηχανής χρειάζεται να χρησιμοποιείς το «γκάζι». Στο διαβήτη το «γκάζι» είναι η ινσουλίνη.
Την ινσουλίνη μπορούμε να την πάρουμε με μια σύριγγα σε μορφή πένας με μια μικρούλα σχεδόν ανώδυνη βελόνα. Επίσης έχουμε την επιλογή να χρησιμοποιήσουμε μια ημιαυτόματη συσκευή χορήγησης που λέγεται αντλία ινσουλίνης. Θα πούμε παρακάτω περισσότερα για τα υπέρ και τα κατά αυτών των επιλογών.
Αλλά για την ώρα θέλω να γνωρίζεις ότι, παρ όλον ότι χρειάζεται να μετράς συνεχώς το σάκχαρό σου και να κάνεις μόνος σου την ινσουλίνη που χρειάζεται: Εσύ είσαι στη θέση του οδηγού. Από σένα εξαρτάται η ασφαλής οδήγηση.
Πώς θα ξέρεις πότε να πάρεις ινσουλίνη ;
Η ινσουλίνη χρειάζεται για να εμποδίζει το σάκχαρο (γλυκόζη) του αίματος να ανεβεί πολύ ψηλά. Έτσι χρειάζεται να την κάνεις όταν το σάκχαρό σου είναι πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα ή πριν κάνεις οτιδήποτε που θα το ανεβάσει.
Και τι κάνει το σάκχαρο να ανεβαίνει;
Το φαγητό πρώτο απ΄όλα, αν φας χωρίς να κάνεις ινσουλίνη. Και κυρίως τα τρόφιμα που περιέχουν υδατάνθρακες οι οποίοι μετατρέπονται γρήγορα σε γλυκόζη. Επίσης το γάλα έχει τη δική του ζάχαρη ακόμα και αν δεν προσθέσουμε εμείς καθόλου ίδιο θα κάνει και κάθε ρόφημα που περιέχει ζάχαρη, όπως οι χυμοί (και οι φυσικοί χυμοί), , πολλά ενεργειακά ποτά και όλα τα κανονικά αναψυκτικά. Πιθανότατα το καλύτερο που μπορείς να κάνεις, για να γίνει η ζωή σου ευκολότερη, είναι να αποφεύγεις ότι έχει επιπρόσθετη ζάχαρη και να μάθεις να συνδυάζεις σωστά την ποσότητα της ινσουλίνης με τους υδατάνθρακες της κάθε τροφής σου. Σε κάθε περίπτωση μια αλλαγή στη δίαιτα χρειάζεται τουλάχιστον για τον πρώτο καιρό.
Το στρες μπορεί επίσης να ανεβάσει το σάκχαρο, όπως και οι εποχιακές αλλεργίες, τα κρυολογήματα και οι γρίπες. Στην πραγματικότητα είναι πολλές ακόμη οι αιτίες που μπορούν να ανεβάσουν το σάκχαρο.
Από την άλλη μεριά υπάρχουν παράγοντες, με πρώτη την άσκηση, που μπορούν να κατεβάσουν το σάκχαρο. Η άσκηση αυξάνει τις ανάγκες του σώματος για καύσιμο και έτσι ο οργανισμός μας καίει παραπάνω σάκχαρο (γλυκόζη). Δεν σημαίνει βέβαια αυτό, ότι μπορούμε να ρυθμίσουμε το σάκχαρο μόνο με την άσκηση, αλλά είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο.
Και τώρα με το δίκιο σου θα αναρωτηθείς «Πώς στο καλό θα μάθω να διαχειρίζομαι όλα αυτά τα πράγματα;»
Μα φυσικά με τη βοήθεια μιας ομάδας.
Η ομάδα παρακολούθησης
Για καλή σου τύχη δεν είσαι μόνος σε αυτή την προσπάθεια.
Υπάρχουν πλέον αρκετοί επαγγελματίες υγείας που είναι ειδικά εκπαιδευμένοι για να σε βοηθήσουν να μάθεις πώς να διαχειριστείς τον Τύπου1 Διαβήτη.
- Το πιο σημαντικό μέλος αυτής της ομάδας είναι ο Διαβητολόγος σου.
- Οι διαβητολόγοι είναι γιατροί που έχουν εξειδικευτεί στη θεραπεία του Διαβήτη. Στην Ελλάδα μπορεί να είναι είτε Παθολόγοι είτε Ενδοκρινολόγοι με τίτλο εξειδίκευσης στο Διαβήτη. Είναι σημαντικό να βρεις κάποιον που να ταιριάζει στην προσωπικότητά σου.
- Για τα παιδιά υπάρχουν παιδίατροι με εξειδίκευση στον Διαβήτη όπως και παιδοενδοκρινολόγοι.
Ο διαβητολόγος θα έχει τη συνολική ευθύνη της θεραπείας σου. Κατά τη διάρκεια της συνάντησής σας, πέραν από την κλινική εξέταση, θα βλέπει τις μετρήσεις που έχεις κάνει και θα μελετάει την ημερήσια διακύμανση του σακχάρου. Θα σε βοηθήσει να επιλέξεις τη κατάλληλη τεχνολογία παρακολούθησης όπως και το σύστημα χορήγησης της ινσουλίνης που ταιριάζει στον τρόπο ζωής σου. Θα συνταγογραφεί εργαστηριακές εξετάσεις τις οποίες κατόπιν θα πρέπει να βλέπει και επίσης μπορεί, ανάλογα με τις ανάγκες σου, να σε παραπέμπει σε άλλους ειδικούς γιατρούς.
Όλα τα άτομα με τύπου 1 διαβήτη πρέπει να εξετάζονται από ένα οφθαλμίατρο γιατί το αυξημένο σάκχαρο μπορεί να βλάψει τα μάτια. Επίσης χρειάζονται ένα καλό οδοντίατρο και μερικές φορές ένα καρδιολόγο, ανάλογα με την κατάσταση της υγείας τους.
Η οργανωμένη παρακολούθηση για κάθε πάσχοντα με διαβήτη τύπου 1 αποτελείται από γιατρό-διαβητολόγο, ειδικά εκπαιδευμένη νοσηλεύτρια-η, ψυχολόγο και διαιτολόγο-διατροφολόγο. Η αρμονική συνεργασία ανάμεσα στον πάσχοντα και στην ομάδα παρακολούθησης είναι η καλύτερη βοήθεια σε ότι αφορά την αντιμετώπιση του διαβήτη.
Και πάλι να σου τονίσω πόσο σημαντική είναι η καλή επικοινωνία με τον διαβητολόγο και τον εκπαιδευτή που θα επιλέξεις. Αν δεν σου κάνει κλικ ψάξε για άλλον.
- Ο διαβητολόγος σου, οφείλει να σε εμψυχώνει.
- Πρέπει να είναι ένας σύμβουλος υγείας για σένα.
- Κάποιος που θα σου λέει «Μπορείς να το κάνεις και εγώ μπορώ να σε βοηθήσω».
Πώς θα επιλέξεις τον τρόπο χορήγησης της ινσουλίνης;
Όπως είπαμε παραπάνω, θα χρειαστείς δύο πολύ σημαντικά εργαλεία: ένα για να μετράς το σάκχαρο στο αίμα και ένα για να χορηγείς την ινσουλίνη.
Ας αρχίσουμε από την εντελώς απαραίτητη ινσουλίνη.
Θα χρειαστείς δύο τύπους ινσουλίνης. Μια που ονομάζεται «βασική» (24ωρης δράσης) και η οποία θα διατηρεί το σάκχαρό σου κατά τη διάρκεια της νύχτας και στο χρονικό διάστημα μεταξύ των γευμάτων και μία η οποία λέγεται «προγευματική» (ταχείας δράσεως) για τα γεύματα.
Σύριγγες ινσουλίνης
Οι μοντέρνες σύριγγες δεν έχουν καμιά σχέση με τις παλιές. Είναι μιας χρήσεως και έχουν συνήθως ενσωματωμένες πολύ λεπτές βελόνες.
Η ινσουλίνη χορηγείται κάτω ακριβώς από το δέρμα, στο λίπος, όχι κατευθείαν στο αίμα. Μπορεί να ακούγεται τρομακτικό, και μπορεί να είναι την πρώτη φορά, αλλά είναι γρήγορο, εύκολο και ανώδυνο.
Όμως ο συνηθισμένος τρόπος χορήγησης ινσουλίνης είναι οι «πένες ινσουλίνης».
Πένες Ινσουλίνης
Όπως δηλώνει και το όνομα είναι ένα εργαλείο που μοιάζει με στυλό και το οποίο χωράει ινσουλίνη αρκετή για αρκετές μέρες ή και εβδομάδες. Και οι πένες χρειάζονται βελόνα η οποία βιδώνεται στη μια άκρη του στυλό. Στην άλλη άκρη υπάρχει ένας περιστροφικός διακόπτης με τον οποίο μπορούμε να επιλέξουμε τη δόση της ινσουλίνης.
Οι περισσότερες πένες είναι προγεμισμένες (μιας χρήσεως) ενώ σε κάποιες πρέπει να τοποθετήσουμε δοχείο-φύσιγγα ινσουλίνης.
Πολύ πρόσφατα κυκλοφόρησαν και πένες οι οποίες μπορούν να συνδεθούν μέσω Bluetooth με το κινητό τηλέφωνο (smart pens) και έχουν πολλά από τα πλεονεκτήματα που έχουν οι αντλίες ινσουλίνης.
Αντλίες Ινσουλίνης
Οι αντλίες ινσουλίνης είναι τα πιο εξελιγμένα συστήματα χορήγησης ινσουλίνης. Είναι μικρά αυτοματοποιημένα εργαλεία τα οποία χορηγούν σε μόνιμη βάση σταγόνες ινσουλίνης μέσω ενός εύκαμπτου σωλήνα ο οποίος συνδέεται με ένα καθετήρα τοποθετημένο κάτω από το δέρμα και ο οποίος πρέπει να αλλάζεται κάθε 2-3 μέρες.
Η αντλία χρησιμοποιεί μόνο ένα είδος ινσουλίνης για όλες τις ανάγκες σου, την ινσουλίνη ταχείας δράσης. Αυτό γιατί η συνεχής χορήγηση καλύπτει τη «βασική ινσουλίνη», ενώ με το πάτημα ενός κουμπιού μπορείς να χορηγήσεις τη γευματική ινσουλίνη.
Οι νεώτερες αντλίες έχουν διάφορα επίπεδα ημι-αυτοματισμού και μπορούν να συνδεθούν με συστήματα αισθητήρων συνεχούς παρακολούθησης της γλυκόζης. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορούν να κάνουν αυτόματα διορθώσεις στη χορήγηση της ινσουλίνης για να διατηρούν τη γλυκόζη εντός στόχου.
Οι αντλίες, παρά τα πλεονεκτήματά τους, χρειάζονται εκπαίδευση και υποστήριξη. Επίσης όσον αφορά τη ρύθμιση, δεν φαίνεται να πλεονεκτούν των ενέσεων ινσουλίνης σε καλά ρυθμισμένους ασθενείς.
Η παρακολούθηση του σακχάρου
Η μέτρηση του σακχάρου με τον κλασικό μετρητή είναι ο πιο διαδεδομένος τρόπος παρακολούθησης. Ο μετρητής (σακχαρόμετρο) μετράει το σάκχαρο από μια σταγόνα αίματος με τσίμπημα του δακτύλου.
Βέβαια με την εξέλιξη της τεχνολογίας έχουμε πλέον στη διάθεσή μας τα συστήματα συνεχούς παρακολούθησης (LIBRE και FGM) τα οποία ελέγχουν αυτόματα τη γλυκόζη του αίματος κάθε 5 λεπτά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από άτομα που κάνουν ενέσεις ινσουλίνης. Βοηθάνε, πέραν από τη βελτίωση της ρύθμισης, στην μείωση των υπογλυκαιμιών, είτε δίνοντας πολλές πληροφορίες για την πορεία του σακχάρου, είτε με alerts (συναγερμούς).
Ποια είναι η απαραίτητη παρακολούθηση ;
Κάθε τρείς μήνες ο διαβητολόγος θα ζητήσει μια εξέταση αίματος που λέγεται γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c).
H γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) είναι ένας διαφορετικός τρόπος ελέγχου του σακχάρου του αίματος. Με αυτή την εξέταση ο ιατρός βλέπει τη μέση τιμή του σακχάρου (μέρα και νύχτα) τους τελευταίους τρείς μήνες. Είναι η βασική μέτρηση για να δει πόσο καλά ρυθμισμένος είναι ο διαβήτης σου. Με άλλα λόγια πόσος είναι ο κίνδυνος για ενδεχόμενες επιπλοκές, δηλαδή για βλάβες που μπορεί να προκαλέσει το υψηλό σάκχαρο ( μάτια, νεφρά κλπ).
Επίσης μια φορά το χρόνο θα ζητήσει μια εξέταση των λιπιδίων του αίματος (χοληστερίνη, τριγλυκερίδια κλπ). Το άτομο με διαβήτη δυστυχώς έχει ένα μεγαλύτερο κίνδυνο για καρδιακά προβλήματα και η διατήρηση της χοληστερίνης σε χαμηλά επίπεδα είναι η καλύτερη πρόληψη της στεφανιαίας νόσου.
Επίσης, επειδή το υψηλό σάκχαρο μπορεί εύκολα να κάνει ζημιά στα μικρά αγγεία που λέγονται τριχοειδή, ο διαβητολόγος θα ζητήσει και εξετάσεις αίματος και ούρων για να εξετάσει τα νεφρά και θα σε παραπέμψει στον οφθαλμίατρο για εξέταση των ματιών. Επίσης θα εξετάσει τα πόδια σου σε κάθε επίσκεψη.
Μην αμελήσεις καμία από αυτές τις εξετάσεις. Τίποτε δεν είναι πιο σημαντικό από το να βρεθούν και να αντιμετωπιστούν σωστά και έγκαιρα οι τυχόν πιθανές επιπλοκές.
Το κόστος
Ευτυχώς στην Ελλάδα το σύστημα υγείας (ΕΟΠΥΥ) καλύπτει όλες σχεδόν τις δαπάνες, όσον αφορά τα φάρμακα και κυρίως όλες τις σύγχρονες ινσουλίνες όπως και τις παρακλινικές εξετάσεις.
Επίσης καλύπτει πλήρως το κόστος των αναλωσίμων (ταινίες, σκαρφιστήρες, βελόνες, συστήματα συνεχούς παρακολούθησης LIBRE) όπως και τις αντλίες με τα εξαρτήματά τους.
Σε όλα τα μεγάλα νοσοκομεία του ΕΣΥ υπάρχουν Διαβητολογικά κέντρα.
Επίσης υπάρχουν πλέον ιδιώτες γιατροί με τίτλο εξειδίκευσης στο Σακχαρώδη Διαβήτη.
Πού θα βρεις συντροφικότητα και υποστήριξη;
Κάποιες φορές η προσπάθεια που χρειάζεται να καταβάλεις για να μείνεις υγιής είναι εξουθενωτική. Εν μέρει γιατί είναι πολλά που πρέπει να γίνουν, αλλά κυρίως γιατί αυτή η προσπάθεια είναι ασταμάτητη. Ο διαβήτης δεν έχει σαββατοκύριακα, δεν έχει διακοπές, δεν έχει διαλείμματα. H καθημερινή απαιτητική ρουτίνα μπορεί να γίνει ασήκωτο βάρος για την ψυχή και το πνεύμα σου.
Θα χρειαστεί να αποφορτίσεις τον εαυτό σου και να πάρεις δύναμη από άλλους που βρίσκονται στο ίδιο καράβι με σένα. Και ο καλύτερος τρόπος για να αρχίσεις είναι είτε η διαπροσωπική επικοινωνία είτε, ακόμη πιο εύκολα, διαδικτυακά με ομάδες υποστήριξης.
Να μάθεις να ζεις χωρίς φόβο
Σίγουρα πρέπει να μάθεις πολλά καινούρια πράγματα και να αντιμετωπίσεις νέες προκλήσεις. Όμως η διάγνωση του τύπου1 διαβήτη δεν είναι σε καμιά περίπτωση καταδίκη. Μπορείς να φτάσεις σε βαθειά γεράματα και να ζήσεις μια ζωή γεμάτη στο έπακρο.
Ίσως έχεις ήδη αναρωτηθεί αν ποτέ βρεθεί θεραπεία για τον τύπου 1 διαβήτη. Πιθανότατα κάποτε θα βρεθεί.
Όμως στο μεταξύ, οι νέες τεχνολογίες και τα καινούρια φάρμακα δίνουν τη δυνατότητα στα άτομα με διαβήτη όχι μόνο να επιβιώνουν αλλά να ευημερούν.
Για την «Ομάδα Διαβήτη Κέρκυρας», η οποία λειτουργεί στα πλαίσια του Κοινωνικού Ιατρείου του Ιατρικού Συλλόγου Κέρκυρας και την «Ένωση για το Νεανικό Διαβήτη –Γλυκιά Κέρκυρα» μέλος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Διαβήτη (ΕΛ.Ο.ΔΙ.)
Θανάσης Μιχαλόπουλος FSCOPE
Παθολόγος-Διαβητολόγος